با ماشین، از پل آهنی که دو سوی رودخانه را به هم متصل می‌کند، به آن سوی رود می‌روم. بالای پل شورا و دهیاری «پایین محله پهمدان» برای مسافران آرزوی سفری خوش دارد. اندکی بر روی پل می ایستم. عرض وسیع رودخانه را می نگرم و جریان آرام رودی که از روستاها و مزارع شهر «رودبنه» و دهستان «شیرجوپشت» می گذرد. دهستانی در شهرستان لاهیجان که برنجکاری مزارعش وابسته به آب این رودخانه است. آبی که در فصل کاشت از حجم آن بسیار کاسته می‌شود و در فصول بارندگی، نقش مهمی در جمع آوری آبهای سطحی و کاهش سیلاب های طبیعی دارد.

هویت گیلان، و سرسبزی اش وابسته به همین رودهاست. رودهایی که در سال های اخیر بسیاری از آنها خشک شده اند، اما «حشمت رود» هنوز زنده است.

آیا این همان «حشمت رود» است که شادروان «ابراهیم فخرایی»، در کتاب «سردار جنگل» درباره آن نوشته است؟! او که خود در نوجوانی به جنبش جنگل پیوسته بود، نخستین کتاب را درباره مبارزه هفت ساله میرزا و جنگلیان نوشت. فخرایی درباره حشمت رود نوشته است “گلی به جمال زارعین لاهیجان که به قراری که شنیده‌ام، هر وقت محصول برنج شمال را که از آب حشمت رود مشروب می‌شود برمی‌دارند، قسمتی از آن را به نام خیرات و شادی روح احداث‌کننده حشمت رود برای مستضعفین و بینوایان اختصاص می‌دهند”

از محله پهمدان، به روستایی می‌روم که بر تابلوی ورودی نام «امام ده» حک شده است، اما این محله که جزو روستای «گاویه» است، در بین مردم به «سادات محله» معروف است. بیشتر اهالی این روستا «سید» هستند. در میانه روستا، بقعه «بی بی حکیمه» زیارتگاه اهالی است. بر روی صندوق نذورات بقعه، نوشته شده «بی بی ایمانی پارسا»

سید علینقی ایمانی پارسا، یکی از اهالی سادات محله، به زیارت آمده است. سلام و فاتحه‌اش که تمام می شود، از او درباره نسب بی بی حکیمه می پرسم. می گوید «وی یکی از زنان پارسا و پرهیزکار محله بود»

وی که ۸۷ سال سن دارد، می افزاید «بی بی حکیمه عمه پدر من بود. او را در کودکی به یاد دارم. بعد از فوت، مزارش فقط یک سنگ قبر داشت. ولی سال ها بعد اهالی آرامگاهی برایش می سازند. این مکان اکنون محل برگزاری مراسم های مذهبی محله است و بیشتر بانوان مراسم های مذهبی خود را در این مکان برگزار می کنند»

از او آدرس «حشمت رود» را می پرسم، آدرس خانه ای را به من می دهد که حشمت رود از پشت خانه اش عبور می کند. به خانه ای می روم که صاحبش «سید حسن ایمانی پارسا» است. حیاط بزرگ خانه اش در جوار رودی قرار گرفته که نشانی از دکتر حشمت طالقانی، یکی از سران اصلی جنبش جنگل  دارد. از درب پشتی حیاط مرا به کنار رود می برد. «لوتکا»یش نزدیک درب است و می گوید «این لوتکا را خریدم تا داخل حشمت رود ماهی بگیرم» و ادامه می دهد «این همان رودخانه ای است که دکتر حشمت، پزشک جنبش جنگل احداث کرده است»

از سرچشمه رود می پرسم؛ دقیق نمی داند ولی می گوید «آبش از روستای کیسُم در شهرستان آستانه اشرفیه می آید. مسن ترها به این رود «نهر علی اکبری» می گفتند. شاید مسئول کندن این نهر، شخصی به نام علی اکبری بوده که آن را به دستور دکتر حشمت احداث می کند. این رود از سادات محله به سمت روستای پهمدان و دیگر روستاهای گاویه و دهستان شیرجوپشت می رود و در نهایت به رودخانه لنگرود وصل می شود»

یکی دیگر از اهالی هم می گوید «قدیمی ها می گفتند، دکتر حشمت برای کندن این نهر که ۴۰ کیلومتر است، ۶ ماه ۵۰۰۰ کارگر را به خدمت گرفت»

در میان منابع مکتوب «حشمت رود» را می جویم. «نیما فرید مجتهدی» در کتاب «رودهای گیلان» درباره حشمت رود می نویسد «این رود در ۱۵ کیلومتری شرق شهر آستانه اشرفیه از رودخانه لنگرود منشعب می شود و آبادی های اسلام ده، بارگوسرا، اربستان پایین، شیرجوپشت پایین محله و بالامحله، بین کلایه، شیخ علی کلایه، مهدی آباد، قاضی کلایه پهمدان، میان محله پهمدان، امام ده، پایین محله و میان محله رودبنه، لاکمه سر، کنف گوراب، مردمکده و شهر آستانه اشرفیه را مشروب ساخته و در نهایت به رودخانه سفیدرود می ریزد. این رود در مسیر خود رودخانه سفیدرود کهنه و شمرود را دریافت می کند. طول حشمت رود ۳۵ کیلومتر است»

اما این پزشک که بود که ۱۰۰ سال پیش با دیدن شالیزارهای سوخته روستاهای لاهیجان به فکر احداث نهر آب می افتد؟ «ابراهیم حشمت»، معروف به «حشمت الاطبا» در سال ۱۲۶۴خورشیدی در روستای «طالقان» به دنیا می آید. پدرش «سردار حشمت» تابستان ها طبیب دیار خود بود و در دیگر فصول به تنکابن، لاهیجان و لشت نشا برای طبابت می رفت.

تحصیلات ابراهیم در مدرسه دارالفنون تهران، مقارن بود با حوادث مشروطه خواهی و از همان زمان اندیشه های دیگری غیر از حرفه اش در ابراهیم جوان رشد می کند. همان روزهاست که در تهران با «یونس استادسرایی» آشنا می شود. کسی که بعدها می شود «کوچک جنگلی». دکتر حشمت جزو هفت نفر نخستین یاران میرزا بود که شبانه و ناشناس همراه میرزا از آبراه پیربازار به سمت جنگل های تولم رفت و همانجا بود که جنبش جنگل شکل گرفت. با قدرت گرفتن جنگلیان، شاخه نظامی جنبش شرق گیلان در لاهیجان توسط دکتر حشمت پایه گذاری شد.

وقتی خشکسالی به جان مزارع روستاهای لاهیجان می افتد، دکتر حشمت به فکر احداث کانال آبی می افتد که بعدها به پاس خدماتش، روستاییان نام این نهر را «حشمت رود» می گذارند.

ابراهیم حشمت، اردیبهشت ۱۲۹۸ و دو سال قبل از شهادت میرزا، در قرق کارگذاری رشت اعدام می شود. روستاییان لاهیجان اگرچه صحنه دردناک اعدام وی را ندیدند، ولی «حشمت رود» یادگاری می شود برای طبیبی که تنها پزشک بیماری های جسمی شان نبود./ایسنا